Các gia đình giàu có, cha mẹ được học ít chữ thánh hiền, thường rất chú trọng đến việc đặt tên cho con. Cái tên đó gửi gắm nhiều kỳ vọng mà cha mẹ dành cho đứa trẻ.
Một gia đình giàu có ở Hà Nội đầu thế kỷ XX. Ảnh:Flickr.
[…]
Một chuyện là “Đặt tên”.
Có tên để mà gọi. Thế thôi mà! Nhưng mỗi nhà làm một kiểu. Nhà thường thường khi sinh con trai, hay đến nhà ông đồ, “ăn mày” cụ một chữ, đặt tên cho cháu. Ông đồ hay đặt trong mấy chữ: Hiếu, Trung, Tín, Lễ, Nghĩa, Liêm, Chính, Quang, Minh, Huy, Hoàng, Anh, Dũng, Cương, Cường. Cốt để chúc cho cháu thành người tốt.
Đẻ con gái hay đặt tên hoa: Lan, Huệ, Mai, Cúc. Trong những tên hoa, có chữ bị nhà quyền quý lấy để đặt tên cho các “thị tỳ”: Sen, Đào. Nói thật, ở nước ta không có những thị tỳ như trong các tiểu thuyết cổ phương Bắc, vì triều đình nhà Lý đã “cấm bán người”. Đây chỉ là con nhà nghèo đi làm thuê, đi “ở đợ”, trừ nợ có thời hạn. Nhưng các ông bà chủ vẫn gọi chung là “con Sen”, “con Nhài”.
Nhà nông đẻ con gái, thì đặt tên là cái Cua, cái Cáy, con Diếc, con Rô cho xong. Nhà có chữ không dùng tên “Nhài”, lấy cái cớ về đêm mới nở. Họ hay dùng các chữ trong Nữ tắc: Công, Dung, Ngôn, Hạnh, U, Nhàn, Trinh, Tĩnh. Nhà thợ thuyền hay dùng các chữ: Mực, Thước. Nhà chùa hay đặt cho các chú tiểu tên: Tuệ, Giác, Tĩnh, Thông.
Tên bố mẹ đặt cho, lúc mới đẻ gọi là “nhũ danh”. Khi đi học lại có thể đổi tên khác. Lúc lớn lên, tùy ý hướng, lại có thể đổi tên lần nữa. Tên cuối cùng, tên chính thức, là tên “húy”. Tục gọi là “tên cúng cơm”.
Các ông vua như Lê Thánh Tôn, “Thánh Tôn” là tên “thụy” đặt ra sau khi chết, để tôn thờ, chớ còn sống thì không ai dám gọi tên, mà chỉ dám gọi là “Đức Kim thượng, đức vua”. Vua Gia Long, thì tên húy là Ánh, Gia Long là “niên hiệu” thôi, thụy hiệu là Thế Tổ Cao hoàng đế.
Sách Hà Nội thanh lịch của Hoàng Đạo Thúy ghi lại nhiều chuyện liên quan đến cuộc sống thường ngày của người xưa. Ảnh: Phong Linh.
Mỗi văn sĩ đặt cho mình một tên “tự”, thường lấy ở trong một câu kinh sách có chữ tên mình, hay lấy một tên ngược với tên mình. Lại còn tên “hiệu” là tên đặt để tỏ ý chí, tỏ cái thích của mình. Có khi lấy trong tên làng mình.
Có tên để gọi. Nhiều tên thế, mà cái ngược đời lại là “kiêng” gọi tên. Con không dám nói tên bố mẹ, cứ nói chệch đi. Ví dụ, Lỵ lại nói là Lợi. Có những nhà tự cho là có “gia giáo”, một câu mà có đến vài chữ “kiêng”, thì nực cười.
Tên vua, tên hoàng hậu thì cả nước phải kiêng. Vua Tự Đức tên là Thì, ai cũng phải nói là “Thời”. Mỗi kỳ thi, phải yết bảng những tên phải kiêng. Dùng nhầm vào hay viết không đúng cách, gọi là “phạm húy”, bị “đánh hỏng”.
Đến chơi nhà người ta mà vô ý gọi tên bố mẹ chủ nhà, coi là thiếu lễ phép. “Thất lễ”.
News
Vừa có thai thì phát hiện chồng ngoại tình, thấy mặt nhân tình của anh tôi bật cười “trời đã giúp mình”
Một hôm, tôi cảm thấy không khỏe nên xin nghỉ phép để đến bệnh viện kiểm tra. Hóa ra, tôi có thai. Đúng lúc này, chồng gọi…
Làm con dâu hụt 3 năm, khi đi lấy chồng tôi được mẹ bạn trai cũ cho chiếc túi, mở ra không tin nổi
Cứ tưởng giữa chúng tôi sẽ mãi chỉ là mối quan hệ mẹ chồng – nàng dâu hụt nhưng khi mở chiếc túi ra, thấy thứ bên…
Tỉnh dậy nửa đêm không thấy chồng bên cạnh, vợ ra ban công rồi phát hiện giọng nói k:i:nh h:o:à:ng, con người thật mà anh ta che giấu suốt thời gian qua
Khi lấy Hùng, ai cũng mừng cho Mai vì cưới được người chồng đẹp trai, tốt bụng, hiền lành. Ngờ đâu, trong cuộc hôn nhân này, Mai…
Sống với bạn gái 1 tháng, phát hiện thứ nước chảy ra từ căn phòng trống, tôi h:ã:i h:ù:ng “bỏ của chạy lấy người”
Cô ấy chỉ được mỗi vẻ đẹp bên ngoài, còn những mặt khác đều có vấn đề hay nói chính xác là bị khuyết tật. Suốt 1…
Con gái đòi ly h:ô:n sau 1 tháng cưới, hỏi lý do nó đỏ mặt nói: “Con xấu hổ lắm”, hôm sau chúng tôi hiểu ra tất cả
Nghe câu chuyện của con gái, tâm trạng của vợ chồng càng nặng nề hơn. – Bố, mẹ! Con và anh Huy… chúng con có thể sẽ…
Vợ chồng tôi chăm sóc mẹ chồng suốt 3 năm nhưng không được chia đồng nào khi bà bán đất 6 tỷ: Biết lý do, tôi vô cùng xấu hổ
Thông báo của bà mẹ Trung Quốc trong cuộc họp gia đình khiến người con dâu sững sờ. *Dưới đây là bài chia sẻ của tác giả…
End of content
No more pages to load